Para konusunda yapılan kesintiler anlamına gelen tevkifat, vergi söz konusu olduğunda, vergilerle ilişkin, vergiler üzerinde kesinti yapmak anlamına gelmektedir. Bu kesintilerin faturaya yansıtılmasıyla ise tevkifatlı fatura kesilmiş olur.
Bir başka tanımlamayla açıklanacak olursa tevkifat, vergisel açıdan verginin kaynağında kesilmesi anlamına gelmektedir. Bu da verginin sorumlu tarafından mükelleften kesilerek vergi dairesine yatırılması anlamını taşımaktadır. Vergi kesintisi olarak tanımalanan bu uygulama “stopaj” olarak da denir.
Tevkifatlı faturalı ilk başta çok anlaşılır bir kavram gibi gelmese de aslında tevkifatlı faturaların normal ya da irsaliyeli faturalardan pek de farkı yoktur. Tevkifatlı faturalarda söz konusu olan en önemli farklılık, faturaya yansıyan vergi oranının hem alıcıya hem de satıcıya bölüştürülmesi; özetle, her iki taraftan da vergi alınmasıdır.
Tevkifatlı Faturada Vergi Oranı Nasıl Bölüştürülür?
Bilindiği gibi, söz konusu tevkifatlı fatura olduğunda faturaya yansıyan vergi oranı hem alıcı hem de satıcı arasında bölüştürülmektedir. Tevkifatlı faturanın diğer faturalara kıyasla farklı olduğu yegane yanı da budur. Peki, bu oran nasıl bölüştürülür? Tevkifatlı faturalarda yansıyan verginin nasıl bölüştürüldüğünü daha açıklayıcı şekilde ifade edebilmek için uygulamayı bir örnekle anlatmak en doğru yöntem olacaktır.
Diyelim ki satıcı tarafından hazırlanan satış faturası 100 TL ‘dir. Faturadaki satış bedeline %8 oranında Katma Değer Vergisi (KDV) eklendiğinde, faturanın KDV Tutarı 8 TL olur. Bu da faturanın genel tutarının 108 TL olacağı anlamına gelmektedir. Normal bir faturada, satıcı 8 TL KDV’yi ödemekle mükelleftir. Ancak faturada tevkifat söz konusu olursa durum değişmektedir. Anlatılan örnekte faturaya 5/10 tevkifat oranı kullanıldığı varsayıldığında, 8 TL olan KDV tutarının 5/10 kısmı, yani yarısı satıcı tarafından ödenecektir. Bu da faturaya yansıyan 8 TL’lik vergi oranın 4 TL’sinin satıcı, 4 TL’sinin ise alıcı tarafından ödeneceği manasına gelmektedir. Bu satıcı için faturanın 108 TL’den 104 TL’ye düşmesi anlamına gelir. Verilen örnekte de görüldüğü üzere, tevkifatlı faturalarda KDV oranı alıcı ve satıcı arasında eşit oranda paylaştırılmaktadır.
Tevkifat Oranları Nasıl Belirlenir?
Tevkifatlı faturalarda, vergi oranları satıcı tarafından belirlenemez. Bu konuda önceden tanımlanmış vergi oranları uygulanmaktadır. Bu oranların en güncel halleri Gelir İdaresi Başkanlığı’nın web sitesinden takip edilmelidir. Bir ticari ilişkide eğer alıcı taraf, satıcı taraftan tevkifatlı fatura hazırlamasını isterse, satıcı tarafın öncelikle tevkifat oranını öğrenmesi ve faturayı buna göre düzenlemesi gerekmektedir. Hatasız bir süreç için mutlaka bir mali müşavire danışmakta yarar vardır.
Kimler Tevkifat Uygulaması Yapabilir?
Her ticari işletme tevkifat uygulaması yapabilir mi? Her şirket ya da satıcı tevkifatlı fatura hazırlayabilir mi? Tevkifat uygulaması yapabilen ticari kurum ve kuruluşların listesi aşağıda yer almaktadır.
*Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler, köyler ve tüm bunların teşkil ettikleri birlikler,
*Döner sermayeli kuruluşlar,
*Kamu kurumu niteliği taşıyan meslek kuruluşları,
*Kanunlar çerçevesinde kurulan veya tüzel kişiliği olan emekli ve yardım sandıkları,
*Bankalar,
*Kamu iktisadi kuruluşları, iktisadi devlet teşekkülleri
*Özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar,
*Organize sanayi bölgeleri ile menkul kıymetler,
*Vadeli işlemler borsaları da dahil olmak üzere bütün borsalar,
*Yarıdan fazla hissesi doğrudan yukarıda sayılan idare, kurum ve kuruluşlara ait olan kurum, kuruluş ve işletmeler,
*Payları İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören şirketler.
Daha Detaylı bilgilere sahip olmak için Gelir İdaresi Başkanlığı’na ait http://www.gib.gov.tr/node/86891 linke bakılabilir.
Tevkifat Çeşitleri
Tevkifat uygulamasında iki çeşit uygulama bulunmaktadır. Bunlardan biri Gelir Vergisi Tevkifatı, diğeri ise KDV Tevfkifatıdır.
Gelir Vergisi Tevkifatı
Gelir Vergisi Tevkifatı, gelir vergisi yasasının 94. maddesinde sayılan gelir türleri üzerinden, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmiş oranlarda yapılan kesintidir.
KDV Tevkifatı
KDV Tevkifatı, KDV alacağının, kanunda belirlenmiş malların alım satımı veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanan KDV'nin, alıcılardan bazen tamamı bazen de kanunda belirlenen oranda kesinti yapılarak ödenmesidir. Bu ödeme yapılırken satıcıya değil, vergi dairesine vergi sorumlusu sıfatıyla beyan edilir.
Vergi mevzuatında tevkifatın çokça örneği yer almaktadır. Banka mevduat faizleri, gerçek kişiye yapılan işyeri kira ödemeleri veya işverenler tarafından işçilere yapılan ücret ödemeleri üzerinden uygulanan tevkifatlar, en sık karşılaşılan vergi kesintileri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kısmi tevkifat kapsamına giren hizmetlerde ise işlem bedeli üzerinden hesaplanan KDV’nin bir kısmı alıcı tarafından kesilir ve satıcıya ödenmeden doğrudan vergi dairesine ödenir. Bu uygulamada tevkifata tabi tutulmayan kısmın, satıcılar tarafından mükellef sıfatıyla beyan edilip vergi dairesine ödenmesi gerekmektedir.
Tevkifat Uygulamasında Sınır Nedir?
Kısmi tevkifat uygulaması kapsamına giren hizmet bedelleri KDV dahil olarak 1000 TL’yi aşmadığı takdirde hesaplanan KDV tevkifata tabi tutulmaz. Eğer sınır aşılırsa, tutarın tamamı üzerinden tevkifat yapılması gerekmektedir. Bazı kurumlar tevkifat zorunluluğundan kaçınmak adına birden fazla fatura düzenlemesi yoluna gitmektedir. Bu gibi durumlarda vergi daireleri bedelin parçalara ayrıldığını tespit ederse, alımların toplamının sınırı aşıp aşmadığına bakar ve karşılığında gerekli işlemler yerine getirilir.
Aynı zamanda, tevkifat yapmak zorunda olan alıcıların ödenmesi gereken vergileri beyan etmedikleri veya eksik beyanda bulundukları tespit edilirse vergi tutarı, vergi ziyaı cezası ve gecikme faiziyle birlikte tahsil edilmektedir.
KDV Tevkifatının Amacı Nedir?
Devletin KDV Tevkifatını uygulamasının en önemli amacı, Katma Değer Vergisi’ni teminat altına almaktır. Böylelikle devlet alacağı vergiyi de garantilemektedir. KDV Tevkifatı genel olarak tahsilatların yüksek olmadığı sektörlerde uygulanmaktadır. KDV tevkifatı uygulamasının gerçekleştirdiği sektörler ise şunlardır:
*Her türlü yemek servisi yapan şirketler
*Temizlik ve çevre düzenlemesi yapan işletmeler
*Özel güvenlik şirketleri
*Yapı denetim şirketleri
*Danışmanlık hizmeti sağlayan kuruluşlar
*Bakım ve onarım hizmeti veren firmalar
KDV Tevkifatı uygulamasında vergi oranları sektörler bazında değişiklik göstermektedir.
