Stok devir hızı, herhangi bir firmanın stoklarında bulunan ürünlerin yıl içindeki devir sayısını göstermekte olan bir hesaplama şeklidir. Bir başka deyişle firmanın bir yıl içinde stoklarını kaç defa yenilediğini gösterir.

Stokta tutulan ürünler, şirketlerin varlıklarıdır. Bununla birlikte yıl içinde mevcut stokların devir daim süreçlerinde ne kadar masraf çıktığının gösterilmesi gerekmektedir. Stok masraflarının hesaplanmasının yanı sıra söz konusu bu hız aynı zamanda da firmanın; stokları ne ölçüde etkin şekilde kullanıldığını da gösterir.

Stok Devir Hızı Hesaplama

Bu verilerin hesaplaması yapılması aşamasında; yıl içinde satılan ürünün maliyetinin dönem başındaki stoklar ile dönem sonundaki stokların ortalamasının alınıp ortalamaya bölünmesi ile hesaplanır. Elde edilen bu sonuç, bu süreç içinde firmanın kaç kere stok yenilediğini gösterir. Bu veriler aynı zamanda firma stoklarının nasıl bir hızda tüketildiğini de gösterir.

Stok devir hızının hesabının yapılması için gereken formül aşağıda belirtildiği gibidir:

SDH = Satılan Ürünün Maliyeti / ((Dönem Başı Stok + Dönem Sonu Stok) / 2)

*SDH: Stok Devir Hızı

Şimdi bu formülü bir örnek üzerinde uygulayalım:

Satılan Ürünlerin Maliyeti: 250.000 Türk Lirası

Dönem Başı Stok: 20.000 Türk Lirası

Dönem Sonu Stok: 30.000 Türk Lirası

Şimdi bu verileri formüle yerleştirelim:

SDH = 250.000 / ((20.000 + 30.000) / 2)

SDH = 250.000 / 25.000

SDH = 10

Bu örneği ele aldığımızda elde edilen stok devir hızı 10 olur. Bu veri de yıl içinde veya işleme dahil edilen süreç içinde stokların 10 defa yenilendiğini gösterir.

Ortalama Stokta Kalış Süresi

Bu veriyle ürünlerin yıl içinde stoklarda ortalama kaç gün kaldığını bulabilmek mümkündür. Bu veri de stokların depoda ne kadar zaman kaldığını görmek için firmaya birtakım bilgiler sunar. Bu bilgilerin de niçin önemli olduğunu içeriğin devamında ele almış olacağız. Ancak öncesinde ortalama stokta kalma zamanının hesaplanmasının nasıl yapıldığına bakalım. Bu verinin formülü de aşağıda belirtildiği gibidir:

Ortalama Stokta Kalma Süresi = 360 / SDH

Yukarıda verdiğimiz örnekten devam edecek olursak ortalama stokta kalma süresi verisi aşağıdaki gibi olacaktır:

Ortalama stokta kalma süresi = 360 / 10

Ortalama stokta kalma süresi = 36

Bu durumda yukarıda verilen veriler üzerinden bakılınca stokların da 36 günde bir kez yenilendiği ortaya çıkar. Stok devir hızı artınca, ortalama stokta kalma süresi azalır.

Stok Devir Hızı Kaç Olmalıdır?

Bu hız her firmaya, her sektöre göre değişkenlik gösterdiğinden dolayı sadece bir sonuç belirlemek bu noktada mümkün değildir. Yapılan işler, satılan ürünler ve içinde bulunulan pazar ile piyasa stok devir hızında değişmeye sebep olacağından dolayı firmalar da kendileri adına ideal olan hızı bulmalılar.

Örnek vermek gerekirse hızlı tüketim gerektiren gıdalar ya da hızlı bozulan ürünlerde stok hızının da yüksek olması gerekiyor. Aksi taktirde stoklarda olan ürünler bozulabilir. Bu da firmaya zarar verebilir. Bunun aksine dayanma süresi daha uzun olan ürünlerde (örnek: elektronik eşyalarda) stok devir hızı düşük olabilir. Bu oran da firmanın satmakta olduğu ürünlere göre değişkenlik gösterir.

Stok devir hızı yüksek olduğu zaman stoklarda olan ürünlerin hızlı şekilde satışının gerçekleştiği ve de ürün devir daiminin sağlanıyor olduğu düşünülür. Hızın yüksek olması, şirket satışlarının başarılı olduğunu gösterir. Ancak bunun yüksek olması her zaman da olumlu duruma işaret etmez. Çok hızlı şekilde stok yenileyen firmaların yetersiz stoklar ile çalıştığını veya sürekli şekilde stok sıkıntısı yaşandığını da gösteriyor olabilir. Bu oran iki farklı durumun görülmesini sağlar.

Stok devir hızı düşük olduğu zaman firmanın stoklarında bulunan ürünleri hızlı şekilde satışa çeviremediği anlaşılır. Bu durumda da şirket yönetimi, reklam ile pazarlama çalışmalarının yetersiz kaldığı gibi birtakım stratejik problemleri gündeme aldığı düşünülür.

Bununla birlikte firmalar spekülatif amaçlı olarak stoklarda gereğinden fazla ürün tutuyor olabilirler ya da uzun vadeli olan satışlar adına imkanlar dahilinde fazla miktarda stok tutuyor olabilirler.